वाढती लोकसंख्या Loksankhya Vadh : मराठी निबंध

लोकसंख्येतील वाढ Loksankhya Vadh ही एक जागतिक घटना आहे जी गेल्या काही दशकांपासून सातत्याने वाढत आहे. जगाची लोकसंख्या 2050 पर्यंत 9.7 अब्ज आणि 2100 पर्यंत 11.2 अब्जांपर्यंत पोहोचण्याची अपेक्षा आहे. लोकसंख्येच्या वाढीस कारणीभूत ठरणाऱ्या मुख्य घटकांमध्ये सुधारित आरोग्यसेवा, कमी झालेला मृत्युदर आणि उच्च जन्मदर यांचा समावेश होतो. लोकसंख्येच्या वाढीमुळे पर्यावरण, अर्थव्यवस्था आणि संसाधनांवर सकारात्मक आणि नकारात्मक दोन्ही परिणाम होतात. लोकसंख्या वाढीचे व्यवस्थापन करण्यासाठी आणि त्याचे परिणाम दूर करण्यासाठी सरकारांनी प्रभावी धोरणे राबविणे महत्त्वाचे आहे.

खरंतर लोकसंख्या म्हणजे एका विशिष्ट क्षेत्रात राहणाऱ्या एकूण जीवांची संख्या. आपल्या ग्रहाच्या काही भागात लोकसंख्येची झपाट्याने होणारी वाढ चिंतेचे कारण बनली आहे. लोकसंख्येला साधारणपणे एखाद्या भागात राहणाऱ्या एकूण लोकसंख्येला संबोधले जाते. तथापि ते प्रजनन करू शकतील अशा प्रजातींची संख्या देखील परिभाषित करते. काही देशांमध्ये मानवी लोकसंख्या झपाट्याने वाढत आहे. या देशांना मानवी नियंत्रणासाठी उपाययोजना करण्याचा सल्ला दिला जात आहे.

पृथ्वीवरील लोकसंख्या असमानपणे वितरीत केली जाते. जेथे काही देश लोकसंख्येच्या स्फोटाच्या समस्येला तोंड देत आहेत, तेथे बरेच देश आहेत ज्यांची लोकसंख्या कमी आहे. हे केवळ मानवी लोकसंख्येच्या बाबतीत घडत नाही. हीच गोष्ट प्राणी आणि इतर सजीवांच्या बाबतीत दिसून येते. काही ठिकाणी तुम्हाला प्राण्यांची संख्या जास्त दिसेल तर काही ठिकाणी तुम्हाला क्वचितच प्राणी दिसतील.कोणत्याही क्षेत्रातील लोकसंख्येची घनता त्या क्षेत्रातील एकूण लोकसंख्येला लोकसंख्येने भागून काढली जाते. अनेक कारणांमुळे लोकसंख्येची घनता वेगवेगळ्या ठिकाणी बदलते. क्षेत्राच्या लोकसंख्येच्या घनतेवर परिणाम करणारे काही घटक खालीलप्रमाणे आहेत.

ज्या देशांमध्ये स्थिर सरकार आणि निरोगी राजकीय वातावरण आहे त्यांच्याकडे दाट लोकवस्तीचे क्षेत्र असते. हे देश इतर भागातील लोकसंख्येला आकर्षित करतात त्यामुळे त्या भागातील लोकसंख्या वाढते. दुसरीकडे, गरीब किंवा अस्थिर सरकार असलेल्या देशांतील अनेक लोक चांगल्या संधी उपलब्ध झाल्यावर सोडून जातात.

वाढत्या लोकसंख्येची समस्या भारताला भेडसावत आहे. जगाच्या लोकसंख्येपैकी सुमारे 17% लोक भारतात राहतात, ज्यामुळे तो जगातील सर्वाधिक लोकसंख्येचा देश बनतो. जवळजवळ प्रत्येक विकसनशील देशाप्रमाणेच भारतातही लोकसंख्या वाढण्याची अनेक कारणे आहेत. भारतातील लोकसंख्या वाढण्याचे प्रमुख कारण निरक्षरता आहे. अशिक्षित आणि गरीब लोक जास्त मुलांना जन्म देतात. याची दोन कारणे आहेत.

प्रथम ते त्यांना अधिक मुले काम करण्यासाठी आणि कुटुंबासाठी पैसे कमविण्यास मदत करतात. दुसरे, त्यापैकी बहुतेकांना गर्भनिरोधक पद्धतींची माहिती नसते. अकाली विवाहामुळे मुलांची संख्या अधिक असते. वाढत्या लोकसंख्येमुळे मृत्यूचे प्रमाण कमी होऊ शकते.गेल्या काही दशकांपासून जगाच्या विविध भागांमध्ये लोकसंख्येचा स्फोट घडवून आणणारे अनेक घटक आहेत. विज्ञान आणि तंत्रज्ञानातील प्रगती हा एक प्रमुख घटक आहे. जिथे पूर्वी माणसाचा जन्मदर आणि मृत्यूदर यांच्यात समतोल होता तिथे वैद्यकीय शास्त्राच्या प्रगतीमुळे त्यात असंतुलन निर्माण झाले आहे. अनेक रोग बरे करण्यासाठी औषधे आणि आधुनिक वैद्यकीय उपकरणे विकसित केली गेली आहेत. त्यांच्या मदतीने मानवी मृत्यूचे प्रमाण कमी झाले आणि त्यामुळे लोकसंख्या वाढली.

याशिवाय तंत्रज्ञानाच्या विकासाने औद्योगिकीकरणाचा मार्गही दाखवला आहे. जरी पूर्वी बहुतेक लोक शेतीच्या कामात गुंतले होते आणि त्याचद्वारे आपला उदरनिर्वाह करत होते परंतु आता बरेच लोक वेगवेगळ्या कारखान्यांमध्ये काम करण्याकडे वळत आहेत. ज्या भागात हे उद्योग सुरू आहेत, अशा भागातील लोकसंख्या दिवसेंदिवस वाढत आहे.

लोकसंख्येचा वाढता दर अनेक समस्यांना कारणीभूत आहे. विकसनशील देश विकसित देशांच्या पातळीपर्यंत पोहोचण्यासाठी कठोर संघर्ष करत आहेत आणि या देशांमधील लोकसंख्येची झपाट्याने वाढ हा या दिशेने मुख्य अडथळे आहे. वाढत्या लोकसंख्येमुळे बेरोजगारीची समस्या सर्वोच्च पातळीवर आहे. नोकरी शोधत असलेले बरेच लोक आहेत परंतु रिक्त जागा मर्यादित आहेत. बेरोजगारी हे गरिबीचे कारण आहे जी दुसरी समस्या आहे. त्यातून लोकांमध्ये असंतोष निर्माण होतो आणि गुन्हेगारीला चालना मिळते. जे लोक त्यांच्या इच्छेनुसार नोकऱ्या मिळवू शकत नाहीत ते पैसे कमवण्याच्या अवांछित मार्गांचा अवलंब करतात.

खरंतर हे देखील समजून घेतले पाहिजे की संसाधने मर्यादित आहेत परंतु लोकांच्या वाढत्या संख्येमुळे मागणी वाढत आहे. जंगले तोडली जात आहेत आणि त्यांच्या जागी मोठमोठे कार्यालय आणि निवासी इमारती बांधल्या जात आहेत. काय करायचं वाढत्या लोकसंख्येला सामावून घेण्यासाठी हे केले जात आहे. नैसर्गिक संसाधने झपाट्याने कमी होत आहेत कारण अधिकाधिक लोक त्यांचा वापर करत आहेत. त्यामुळे पर्यावरणात असंतुलन निर्माण होत आहे. लोकांच्या मागण्या पूर्ण करण्यासाठी अधिकाधिक नैसर्गिक संसाधनांचा वापर केला जात आहे. यामुळे पर्यावरणाचा ऱ्हास तर होतोच शिवाय राहणीमानाचा खर्चही वाढतो. त्यामुळे लोकसंख्येवर नियंत्रण ठेवणे ही काळाची गरज बनली आहे. पर्यावरणात समतोल आणि सुसंवाद प्रस्थापित करणे आवश्यक आहे. यामुळे लोकांचे जीवनमान चांगले राहील.

भारताची लोकसंख्या ही एक गंभीर समस्या आहे ज्याचे देशाच्या अर्थव्यवस्था, पर्यावरण आणि संसाधनांवर दूरगामी परिणाम आहेत. भारताची लोकसंख्या 2050 पर्यंत 1.7 अब्जांपर्यंत पोहोचण्याची अपेक्षा आहे, ज्यामुळे आपण जगातील सर्वाधिक लोकसंख्येचा देश बनलो आहे. लोकसंख्येच्या वाढीस कारणीभूत असलेल्या मुख्य घटकांमध्ये सुधारित आरोग्यसेवा, कमी झालेला मृत्युदर आणि मोठी कुटुंबे असण्याची सांस्कृतिक प्राधान्य यांचा समावेश होतो. भारताच्या मोठ्या लोकसंख्येमध्ये आर्थिक विकासाला चालना देण्याची क्षमता असली तरी ती महत्त्वपूर्ण आव्हाने देखील निर्माण करते.

भारताच्या अतिलोकसंख्येमुळे निर्माण झालेले सर्वात मोठे आव्हान म्हणजे देशाच्या संसाधनांवर होणारा ताण. अन्न, पाणी, ऊर्जा आणि घरांची वाढती मागणी देशाच्या पायाभूत सुविधांवर लक्षणीय दबाव निर्माण करते. संसाधनांच्या अतिवापरामुळे पर्यावरणाचा ऱ्हास होऊ शकतो, जसे की जंगलतोड, मातीची धूप आणि जलप्रदूषण. याव्यतिरिक्त, ऊर्जेच्या वाढत्या मागणीमुळे हरितगृह वायू उत्सर्जनात वाढ झाली आहे, ज्यामुळे हवामान बदलास हातभार लागला आहे.

भारत सरकारने जास्त लोकसंख्येच्या समस्येवर उपाय म्हणून अनेक धोरणे लागू केली आहेत. असेच एक धोरण राष्ट्रीय लोकसंख्या धोरण 2000 आहे, ज्याचा उद्देश कुटुंब नियोजन सेवांमध्ये प्रवेश प्रदान करणे आणि लहान कुटुंबांना प्रोत्साहन देणे आहे. विशेषत: महिलांसाठी आरोग्यसेवा, शिक्षण आणि रोजगाराच्या संधींमध्ये प्रवेश सुधारण्यासाठी सरकारने अनेक कार्यक्रम सुरू केले आहेत. याशिवाय, सरकार देशातील सर्वात गरीब नागरिकांचे जीवनमान सुधारण्याच्या उद्देशाने कार्यक्रमांद्वारे गरिबी आणि असमानता कमी करण्यासाठी काम करत आहे.

शेवटी, भारताची वाढती लोकसंख्या ही एक गंभीर समस्या आहे ज्याचे देशाच्या अर्थव्यवस्था, पर्यावरण आणि संसाधनांवर दूरगामी परिणाम होतात. गरिबी आणि असमानता कमी करणे, मूलभूत सेवांमध्ये प्रवेश सुधारणे आणि देशाच्या संसाधनांवरचा ताण कमी करणे या उद्देशाने धोरणे आणि कार्यक्रम राबवून या समस्येचे निराकरण करण्यासाठी सरकारने सर्वसमावेशक दृष्टीकोन घेणे आवश्यक आहे. भारताचे भवितव्य त्याच्या लोकसंख्या वाढीचे व्यवस्थापन करण्याच्या क्षमतेवर आणि नागरिकांचे शाश्वत भविष्य सुनिश्चित करण्याच्या क्षमतेवर अवलंबून आहे.

आशा आहे तुम्हाला वरील वाढती लोकसंख्या Loksankhya Vadh ह्या विषयावरील मराठी निबंध नक्की आवडले असतील. आवडल्यास Loksankhya Vadh हा निबंध मित्रांमध्ये नक्की शेअर करा.

इतर विषयांवरील निबंध आणि भाषणे :

१. शेतकरी जगाचा पोशिंदा,शेतकरी निबंध मराठीमध्ये Essay on Farmer

२. माझा आवडता नेता निबंध-हिंदुहृदय सम्राट श्री. बाळासाहेब ठाकरे

३. झाडे लावा झाडे जगवा निबंध Zade Lava Zade Jagva Essay in Marathi

४. छत्रपती शिवाजी महाराज माहिती मराठी मध्ये

५. Essay on Pollution in Marathi । प्रदूषण- एक जागतिक समस्या

Chetan Jasud

मी एक पूर्ण-वेळ डिजिटल मार्केटर आणि अर्धवेळ ब्लॉगर आहे ज्याला लिहायची, प्रवासाची तसेच या टेकनॉलॉजीच्या युगात अपडेटेड राहायची आवड आहे.